لاک نات یکی از اجزای کوچک اما بسیار مهم در سیستم‌های کابل‌کشی و اتصالات برق صنعتی است. وظیفه آن محکم نگه داشتن گلند کابل یا کانکتور در محل نصب است تا اتصال در برابر لرزش، ضربه یا فشار مکانیکی شل نشود. این قطعه معمولاً در دو سوی جعبه برق یا تابلو قرار می‌گیرد و مانند یک قفل مکانیکی عمل می‌کند. این قطعه نه‌تنها باعث افزایش ایمنی سیستم می‌شود، بلکه در مواردی نقش انتقال جریان زمین را نیز دارد. شناخت انواع لاک نات و تفاوت‌های آن کمک می‌کند تا برای هر محیط، انتخابی دقیق و مطمئن انجام شود.
لاک نات یا Locknut مهره‌ای است با رزوه داخلی که روی گلند یا اتصالات رزوه‌دار بسته می‌شود تا از چرخش یا باز شدن آن جلوگیری کند. این قطعه معمولاً در پشت جعبه برق، تابلو یا بدنه فلزی نصب می‌شود. هنگامی که لاک نات به‌درستی سفت شود، اتصال کاملاً ثابت می‌ماند و کابل یا گلند از جای خود حرکت نمی‌کند.
در بسیاری از کاربردها، علاوه بر قفل‌کردن، نقش رسانایی الکتریکی هم دارد و مسیر ارت را برقرار می‌کند. این ویژگی در تابلوهای فلزی یا تجهیزات صنعتی اهمیت زیادی دارد. در مسیر کابل‌کشی برق، اتصالاتی مانند لاک نات و زانو کاندوئیت مکمل یکدیگر هستند. لاک نات وظیفه تثبیت گلند یا لوله به تابلو برق را بر عهده دارد، در حالی که زانو کاندوئیت برای تغییر زاویه مسیر لوله‌ها و هدایت ایمن کابل‌ها به کار می‌رود. در پروژه‌های صنعتی، استفاده هم‌زمان از این دو قطعه باعث افزایش ایمنی مکانیکی و زیبایی نصب می‌شود.
لاک نات‌ها از متریال‌های مختلفی ساخته می‌شوند تا متناسب با نوع کاربرد و شرایط محیطی عمل کنند. در ادامه سه نوع پرکاربرد آن، یعنی لاک نات فولادی، برنجی و زاماک را بررسی می‌کنیم.
لاک نات فولادی به دلیل استحکام بالا، در بیشتر تابلوهای صنعتی و پروژه‌های سنگین استفاده می‌شود. فولاد گالوانیزه یا ضد زنگ در برابر فشار مکانیکی، لرزش و ضربه بسیار مقاوم است. این نوع معمولاً در محیطهای خشک یا کم‌خطر گزینهای مقرون‌به‌صرفه است.
فولاد گالوانیزه با پوشش روی، مقاومت نسبی در برابر خوردگی دارد اما اگر در معرض رطوبت یا بخار شیمیایی باشد، ممکن است به مرور زنگ بزند. به همین دلیل، در فضاهای مرطوب یا بیرونی، بهتر است از فولاد استنلس یا نوع روکش‌دار استفاده شود. نوع فولادی به‌دلیل وزن و استحکام بالا، انتخاب محبوب تابلو‌سازها و پیمانکاران صنعتی است.
لاک نات برنجی ترکیبی از زیبایی، رسانایی بالا و مقاومت در برابر خوردگی را در خود دارد. برنج رسانای الکتریکی بهتری نسبت به فولاد است، بنابراین در اتصالاتی که انتقال جریان به سمت زمین اهمیت دارد، گزینهای ایده‌آل است.
این نوع در محیط‌هایی که رطوبت، بخار یا مواد شیمیایی وجود دارد عملکرد مطمئنی دارد. برنج برخلاف فولاد زنگ نمی‌زند و در برابر تغییرات دما پایدارتر است. به همین دلیل در صنایع پتروشیمی، تابلوهای بیرونی و تجهیزات ضد انفجار استفاده می‌شود. البته قیمت آن کمی بالاتر از نوع فولادی است، اما طول عمر زیاد و مقاومت در برابر خوردگی، هزینه‌ی اولیه را توجیه می‌کند.
زاماک آلیاژی از روی، آلومینیوم، منیزیم و مس است که وزن سبک و مقاومت خوبی دارد. لاک نات زاماک معمولاً در تجهیزات الکتریکی سبک یا تابلوهای داخلی استفاده می‌شود. این نوع بین لاک نات فولادی و برنجی تعادل برقرار کرده است؛ یعنی هم در برابر خوردگی مقاومتر از فولاد است و هم ارزان‌تر از برنج.
لاک نات زاماک به‌صورت آبکاری‌شده عرضه می‌شود تا در برابر رطوبت عملکرد بهتری داشته باشد. سطح صیقلی آن ظاهر زیبا و حرفه‌ای ایجاد می‌کند و به همین دلیل در تابلوهای نمایشی و محفظه‌های طراحی‌شده نیز محبوب است.
اگرچه زاماک در محیطهای بسیار خورنده عملکرد برنج را ندارد، اما برای بیشتر پروژه‌های برق صنعتی گزینهای مطمئن و مقرون‌به‌صرفه است.
انتخاب لاک نات مناسب فقط به جنس آن محدود نمی‌شود. باید چند عامل کلیدی دیگر را نیز بررسی کنید تا بهترین عملکرد حاصل شود:
درست نصب کردن لاک نات تأثیر زیادی بر دوام و ایمنی سیستم دارد. چند نکته ساده ولی مهم را باید رعایت کنید:
| نوع لاک نات | مزایا | محدودیت‌ها |
| فولادی | استحکام بالا، مناسب محیطهای صنعتی | احتمال زنگ‌زدگی در رطوبت |
| برنجی | ضد خوردگی، رسانایی بالا، طول عمر زیاد | قیمت بالاتر |
| زاماک | سبک، مقاوم به خوردگی سطحی، اقتصادی | مقاومت کمتر در محیطهای شیمیایی |
جمع بندی
لاک نات، قطعه‌ای ساده اما حیاتی در ساختار اتصالات برق است. این مهره کوچک، تضمین می‌کند که اتصال گلند و کابل در جای خود محکم بماند و امنیت سیستم حفظ شود. سه جنس فولادی، برنجی و زاماک هر کدام برای شرایط خاصی طراحی شده‌اند؛ فولادی برای استحکام، برنجی برای مقاومت در برابر خوردگی و زاماک برای تعادل بین عملکرد و قیمت. انتخاب درست لاک نات به نوع تابلو، محیط نصب و الزامات ایمنی بستگی دارد. توجه به جزئیات نصب و استفاده از تجهیزات استاندارد، بهترین عملکرد را در طول زمان تضمین می‌کند.
سوالات متداول
فرق لاک نات فولادی و برنجی در چیست؟
لاک نات فولادی محکمتر است اما ممکن است زنگ بزند؛ در حالی که برنجی رساناتر و مقاومتر در برابر خوردگی است.
لاک نات زاماک برای چه محیطی مناسب است؟
برای تابلوهای داخلی یا محیطهای خشک که نیاز به وزن سبک و قیمت اقتصادی دارند، گزینهای مناسب است.
آیا لاک نات در مسیر ارت کاربرد دارد؟
بله، در سیستمهایی که بدنه فلزی دارند، لاک نات فلزی یا برنجی میتواند جریان زمین را منتقل کند.
چگونه از شل شدن لاک نات جلوگیری کنیم؟
با استفاده از آچار مناسب، سفت کردن طبق گشتاور استاندارد و در صورت نیاز، انتخاب لاک نات دندانه‌دار می‌توان از شل شدن آن جلوگیری کرد.
